Editie #2

Niet voor de Bühne

Niet voor de Bühne onderzoekt kunstenaarschap in de 21e eeuw. Wat is de rol van kunstenaars bij fundamentele crises zoals klimaatontwrichting?
Niet voor de bühne onderzoekt de rol die kunstenaars kunnen spelen in de klimaatcrisis. De initiatiefnemers van het project trokken het land in en vroegen activisten, wetenschappers, ceo’s, politici en beleidsmakers naar hun inzichten en ervaringen. Een voorlopige conclusie? Kunstenaars spelen een cruciale rol. Want de klimaatcrisis is vooral een cultuurcrisis. Het probleem en de oplossing liggen in onze cultuur, in het bijzonder in de verhalen die we elkaar vertellen. Verhalen maken de crisis invoelbaar. De echte invloed van makers ligt dus op het podium en niet in de coulissen. Want als verhalenverteller of kunstenaar beschrijf je niet alleen de wereld, je schrijft hem ook vóór.

Bureau Vergezicht, Impact Makers en schrijver/wetenschapper Chris Julien gingen samenwerkingen aan met tal van maatschappelijke, politiek en industriële partners. Wat is de rol van kunstenaars in de klimaatcrisis? Welke verhalen dragen bij aan verandering en hoe brengen we deze verhalen op de juiste manier bij het juiste publiek? In de eerste fase van het project richtten ze zich op het bepalen van een strategie en het verrichten van veldwerk. Vervolgens startte het onderzoeksproject dat leidde tot bijzondere gesprekken, ontmoetingen, workshops, voorstellingen op maat, soms mét en soms zonder impact.
Anoek Nuyens. Beeld: Jip van den Toorn
Anoek Nuyens. Beeld: Jip van den Toorn
Een nieuwe vorm van diplomatie
Anoek Nuyens, artistiek leider van theatergezelschap Bureau Vergezicht, merkt een brede interesse onder politici, klimaatwetenschappers, activisten, ceo’s, cfo’s en andere pioniers uit de klimaatbeweging om kunstenaars te betrekken. Of het nu de chemische industrie is, Greenpeace of een ministerie. Kunstenaars vertegenwoordigen een fris, misschien zelfs intrigerend perspectief van buitenaf. Mits zij kennis van zaken hebben. Ze ontving allerlei uiteenlopende verzoeken: van optredens tot het openen van een burgertop. Van het voeren van een ongemakkelijk gesprek bij de Amsterdam Economic Board tot het schrijven van speeches voor wetenschap en politiek.

Anoek doet al tien jaar diepgravend onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van de klimaatcrisis en is een meer dan volwaardige gesprekspartner. Vanuit het perspectief van de kunst, zou je deze gesprekken kunnen zien als een-op-een performances of happenings. Op het gebied van impact blijken dit soort gesprekken soms meer in beweging te kunnen zetten dan een voorstelling voor een grote zaal. Anoek: ‘Als ik een afspraak heb, bestudeer ik mijn gesprekspartner uitgebreid van tevoren, ik bedenk een strategie die afhangt van wie ik tegenover me heb. Sommige mensen spreek ik moed in, anderen probeer ik juist kritisch aan de tand te voelen. De meerwaarde zit erin dat ik iedereen spreek: burgers, corporates en politici. Door ze over elkaar te vertellen, zien ze ineens ook de eigen bubbel waar ze inzitten. Dat klinkt een beetje als het werk van een diplomaat en zo voel ik me soms ook. Een diplomaat die al die bubbels uiteindelijk bij elkaar probeert te brengen tot er een schuimparty ontstaat. Want een cultuuromslag gaat alleen werken als alle bubbels meedoen.’
Olifantenpaadjes
Kunstenaars zijn de perfecte partij voor het creëren van olifantenpaadjes. Doordat ze als onafhankelijke buitenstaander op veel plekken welkom zijn, kunnen ze verschillende werelden, eilanden en bubbels aan elkaar verbinden. Die positie creëert autonomie en vrijheid, maar het brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Denk na over welk verhaal op welke plek een verschil kan maken. Wat kun je samen laten ontstaan? Wat gaat het publiek na afloop verder vertellen? Denk bijvoorbeeld na over het verschil tussen issue en action-based storytelling. Bij issue-based storytelling ga je ervan uit dat kennis, bewustwording, leidt tot verandering. Onderzoek na onderzoek wijst uit dat dat niet het geval is. Bij action-based storytelling laat je zien wat iemand doet in een crisissituatie.

Wat op de loer ligt, is dat je wordt ingezet als hofnar en veel leuke optredens of werken maakt, maar uiteindelijk niet bijdraagt aan fundamentele verandering. Dit voorkom je door kennis van zaken te hebben en voorwaarden te stellen aan ieder optreden. Creëer olifantenpaadjes van eiland naar eiland, bubbel naar bubbel, waarover anderen je kunnen volgen. Daar waar verschillende bronnen van kennis, ervaring en inspiratie worden verbonden, ontstaat de radicale verbeelding die we nodig hebben om antwoorden te formuleren op klimaatontwrichting.

Wat gaat het publiek na afloop verder vertellen?

Cureren van publiek
Spelen op locatie en je werk buiten de muren van de kunst- en cultuursector tonen, wordt op deze manier een volwaardige en strategische pijler in de artistieke praktijk van een theatermaker en niet een leuke activiteit voor erbij waarmee je wat extra geld verdient. Deze herpositionering als oliemannetje biedt ook nieuwe kansen om het artistieke bedrijf, zoals een theatergezelschap, financieel gezond te houden. Het is ook een manier om nieuw publiek aan je te binden en om duidelijk te kiezen voor wie je wilt spelen en op welke voorwaarden. Wij noemen dit het cureren van je publiek. Binnen de kunst- en cultuursector is er echter nog geen draagvlak voor deze manier van werken. Probeer fondsen mee te nemen in je bevindingen en deel je inzichten en ervaringen zoveel mogelijk met de sector.
Tot slot
Kunstenaars zijn geen activisten maar betrekkelijk onafhankelijk en autonoom. En juist die autonomie moeten we koesteren en inzetten. Niet om ons terug te trekken, maar juist om verbinding te maken tussen de vele voorlopers op dit gebied die van elkaar moeten horen op een manier die mensen raakt en in beweging brengt.

To change everything, it takes everyone.
Dus ook wij.

contact

Meer weten over dit project of
in contact komen met de initiatiefnemers?
website

INITIATIEFNEMERS Niet voor de Bühne

Aangesloten partners
Bureau Vergezicht, Impact Makers, Chris Julien

updates

upd.40.ctrlaltplayscalede16844837688721240x814.webp
okt. 23

Kennis maken, kennis delen

Tijdens vier kennisdelingssessies delen de initiatiefnemers van de zestien Innovatielabs-projecten hun resultaten, kennis en inzichten. De sessies op 23, 24, 26 en 27 oktober maken deel uit van het programma van Innovatielabs op de Dutch Design Week (DDW) en zijn bedoeld voor iedereen in de culturele en creatieve sector die graag (meer) kennis ontwikkelt om zelf mee aan de slag te gaan.

Innovatielabs
lees meer